آیا خودکشی شامل بیمه عمر می‌شود؟

در بسیاری از قراردادهای بیمه عمر، خودکشی به عنوان یکی از استثنائات بیمه عمر در نظر گرفته شده است و پوششی برای آن ارائه نمی‌شود. این بدان معنی است که در صورت خودکشی بیمه گذار، شرکت بیمه معمولاً تعهدات پرداختی را نمی‌پذیرد و خانواده یا وارثان بیمه‌گذار حقوق یا مبلغی را دریافت نمی‌کنند. اگر بیمه عمر تهیه کرده باشید و یا قصد خرید آن را داشته باشید، مطمئناً باید قوانین مربوط به آن را بدانید تا در صورت نیاز بتوانید از خدمات آن در زمان مناسب بهره‌مند شوید. پس اگر شما هم این سوال را دارید که «آیا خودکشی شامل بیمه عمر می‌شود» مطمئنا این پست پاسخ شما را به زبان ساده می‌دهد.

خودکشی و بیمه عمر

همانگونه که می‌دانید؛ در بیمه عمر چنانچه بیمه شده به هر علت فوت شود، شرکت بیمه متعهد است مبلغی را که در بیمه نامه تعیین شده به خانواده یا وراث او پرداخت کند. اما باید دقت کرد که هر قرارداد بیمه‌ای دارای استثنائاتی است که معمولاً در صورت بروز یکی از این استثنائات، بیمه‌گر تعهدی در قبال بیمه شده نخواهد داشت.

یکی از خساراتی که از تعهدات شرکت بیمه‌گر خارج است، خودکشی بیمه شده در دو سال اول بیمه نامه است. به صورتی که چنانچه معلوم شود بیمه شده خودکشی کرده، خسارت فوت به هر علت به ذینفعان شخص فوت شده پرداخت نمی‌شود؛ مگر در شرایط خاص که در ادامه توضیح می‌دهیم.

نکته: در نظر داشته باشید که با این وجود، مبلغ موجود در سبد اندوخته بیمه شده به صورت کامل به ذی نفعان او پرداخت می‌شود.

اجازه بدهید در ادامه به طور دقیق‌تری به این موضوع پرداخته‌ایم.

تعریف خودکشی در صنعت بیمه

مطابق با تعریف مورد توافق جهانی، خودکشی تنها راه و آخرین راه برای از بین بردن خود آگاهی شخص است. اصطلاح خودکشی فقط وقتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فرد آگاهانه اقدام کرده باشد و در عین حال به از دست رفتن خود منتهی شود. در بیمه عمر هم خودکشی به همین صورت تعریف می‌شود. اما یک موضوع مهم که باقی می‌ماند این است که خودکشی یک فرد یا اقدام به خودکشی در بیمه عمر ممکن است شرایط را تغییر دهد.

تفاوت اقدام به خودکشی (شبه خودکشی) با خودکشی

زمانی که شخصی برای خودکشی اقدام کند، اما نتیجه مرگباری به همراه نداشته باشد؛ به آن اقدام به خودکشی یا شبه خودکشی گفته می‌شود. به صورت معمول در شبه خودکشی انگیزه اصلی مرگ نیست، بلکه شخص به منظور انتقام جویی، قدرت نمایی، اعمال فشار یا جلب توجه برای این کار اقدام می‌کند، اما امکان دارد باعث مرگ شخص شود. نکته اینجاست که زنده ماندن یا نماندن شخص برای شرکت بیمه عمر اهمیتی ندارد. لذا اصلی‌ترین عامل از نگاه بیمه در خصوص خودکشی، آگاهانه و عمدی بودن آن است؛ به این دلیل که بیمه شده با قصد قبلی برای از بین بردن خود اقدام می‌کند.

تعهدات بیمه‌گر در زمان خودکشی بیمه شده

سوال اصلی ما این است که اگر بیمه شده‌ای عمداً برای خودکشی اقدام کند، آیا بیمه‌گر در این شرایط خسارتی می‌پردازد یا نه؟ در پاسخ دو دیدگاه مطرح می‌شود:

دیدگاه نخست این است که عمد بیمه گذار در هر صورت جزو استثنائات هر بیمه نامه‌ای بوده و تعهدات بیمه‌گر آن را پوشش نمی‌دهد. به همین دلیل بیمه گذار یا بیمه شده عملاً ریسک بیمه‌گر را نه تنها تشدید کرده است، بلکه آن را به ۱۰۰ درصد رسانده که در این صورت هیچ گونه خسارتی به وی یا ذی نفعان او پرداخت نمی‌شود. البته حتی در این حالت هم اندوخته بیمه نامه تا زمان فوت به ذی نفعان پرداخت خواهد شد.

دیدگاه دوم بر این باور است که خودکشی ریسک بیمه گران را بیشتر می‌کند و در نتیجه شرکت‌های بیمه برای حفظ پایداری مالی خود و جبران خسارت‌های بیمه‌ای دیگر، خودکشی را استثنا قرار دهند.

اما سوال اینجاست که گناه بازماندگان و خانواده شخصی که خودکشی کرده چیست؟ مگر جز این است که بیمه عمر به منظور تأمین رفاه اعضای خانواده پس از فوت است؟

بر اساس این دیدگاه که در ایران نیز مرسوم‌تر است، می‌بایست تحت شرایطی ریسک بیمه‌گر را کاهش داده و به همین دلیل بیمه عمر تحت شرایطی مرگ به علت خودکشی را دو سال بعد از قرارداد بیمه نامه می‌پذیرد. بدین منظور پرداخت سرمایه فوت را در 2 سال اول بیمه نامه از شمول تعهدات بیمه‌گر خارج کرده‌اند. لازم به ذکر است در بیمه نامه عمر گروهی، خودکشی در 1 سال اول بیمه نامه جزئی از استثنائات محسوب می‌شود.

چرا خودکشی از استثنائات در بیمه عمر است؟

اینکه چرا فوت ناشی از خودکشی در بیمه نامه عمر برای 2 سال اول بیمه نامه استثنا شده است و پس از آن مشمول می‌شود، به این موضوع بر می‌گردد که طبق منابع علمی روانشناسی، خودکشی یک بیماری روحی و روانی است که فرد به مرور زمان تصمیم به خودکشی می‌گیرد؛ بنابراین یکباره این اتفاق نخواهد افتاد.

از سوی دیگر از آنجایی که بیمه‌گر در زمان صدور بیمه عمر، سلامت جسمی و روانی افراد را می‌سنجد، بنابراین از افراد خواسته می‌شود که هرگونه بیماری خود را به اطلاع بیمه‌گر برسانند. حال اگر فرد پس از صدور بیمه نامه و در 2 سال اول اقدام به خودکشی کند، مشخص می‌شود که این فرد در زمان صدور بیمه نامه دارای بیماری روحی و روانی بوده و این موضوع را به بیمه‌گر اطلاع نداده است.

بنابراین براساس این شواهد بیمه گذار از اصول بیمه عمر تخطی کرده است. در واقع این فرد با قصد قبلی و با مخفی کردن بیماری خود، اقدام به خرید بیمه نامه کرده است و به دلیل عدم رعایت اصل حسن نیت در زمان صدور بیمه نامه، خسارت غیر قابل پرداخت خواهد بود.

اما اگر همین فرد پس از دو سال اقدام به خودکشی کند، فرض می‌شود که او در زمان صدور بیمه نامه از سلامت روحی و روانی برخوردار بوده و به قصد سوءاستفاده از بیمه عمر، اقدام به خرید آن نکرده است و بیماری وی بعداً بروز کرده است. بیمه عمر نیز ماهیتاً به این دلیل به وجود آمده که از افراد در مقابل خطرات بیماری و فوت محافظت کند.

دلایل قرار گرفتن خودکشی در استثنائات بیمه عمر

دلایل اصلی که خودکشی جزء استثنائات در بیمه عمر قرار می‌گیرد، به شرح زیر است:

• تبعات اجتماعی بالا: اگر خودکشی جزء اسثنائات نباشد، هرکس دچار مشکلات مالی شود و یا به هر علتی مایل به خودکشی باشد، برای رفاه حال بازماندگان خود، یک یا چند بیمه عمر می‌خرد و پس از خودکشی، بیمه گران ملزم به پرداخت پول به ذی نفعان وی خواهند بود که منطقی نیست و اساساً سرمایه فوت در صورت خودکشی پرداخت نمی‌شود.
• ریسک بالا: خودکشی نشانه‌ای از رفتار خطرناک و پرخطر است و در کلیت تحلیل ریسک بیمه، معمولاً به عنوان یک ریسک بالا و غیرقابل قبول تلقی می‌شود. به همین دلیل شرکت‌های بیمه برای حفظ پایداری مالی خود و جبران خسارت‌های بیمه‌ای دیگر، ممکن است خودکشی را استثنا قرار دهند.
• اخلاق و ارزش‌های فرهنگی: بسیاری از جوامع و فرهنگ‌ها، خودکشی را به عنوان یک عمل پذیرفته نشده و منافی با ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی می‌بینند. برهمین اساس از طریق استثناء خودکشی در بیمه عمر، بیمه‌گذاران را تشویق می‌کنند که به جای آن به حفظ و مراقبت از زندگی خود تمرکز کنند.
• پیچیدگی قانونی: مسئله قانونی و اخلاقی برای شرکت‌های بیمه پیچیده است. در بسیاری از کشورها، قوانین و مقررات مربوط به بیمه عمر و خودکشی تعیین می‌کند که آیا بیمه‌گذارانی که خودکشی کرده‌اند، مستحق پرداخت تأمین اجتماعی هستند یا خیر. از این رو، برخی شرکت‌های بیمه خودکشی را استثنا قرار می‌دهند تا با پیچیدگی‌های حقوقی و قانونی مرتبط با خودکشی مواجه نشوند.

همچنین برخی شرکت‌های بیمه ممکن است در صورتی که بیمه‌گذار در طی مدتی (مثلاً یک سال) پیش از خودکشی بیمه عمر را بخرد، برخی از پرداختی‌ها را به وراثان یا خانواده او بپردازند. اما باید توجه داشت که شرایط و قوانین بیمه ممکن است در هر شرکت و منطقه متفاوت باشد.

مثالی عینی از خودکشی در زمان بیمه عمر

چنانچه شخصی بیمه نامه عمر تهیه کند و در 2 سال اول خودکشی کند، سرمایه فوت پرداخت نخواهد شد، ولی چنانچه خودکشی پس از این مدت رخ دهد، بیمه‌گر علاوه بر اندوخته بیمه نامه، می‌بایست سرمایه فوت را هم بپردازد.

از طرفی بیشتر خودکشی‌ها ناشی از احساسات و عوامل مقطعی بوده و گذشت زمان حتی بعضاً گذشت فقط چند روز، نظر شخص مورد نظر را تغییر خواهد داد؛ لذا احتمال اینکه این شخص بعد از 2 سال همچنان بخواهد که خودکشی کند، شدیدا کاهش پیدا خواهد کرد.

اما اگر پیش از خرید بیمه نامه، بیمه شده نخواهد خودکشی کند و بعد از گذشت حداقل 2 سال و به دلایل مختلفی قصد انجام این کار را داشته باشد، این حق او و خانواده وی است که از پوشش بیمه عمر بهره‌مند شوند.

نکته مهم: در نظر داشته باشید که اثبات عمدی بودن خودکشی به عهده بیمه‌گر است ولی بیمه گذار نیز می‌تواند غیر عمدی بودن خودکشی را ثابت کند.

سخن آخر

لازم است که بیمه‌گر در زمان صدور بیمه نامه از صحت و سلامتی افراد اطمینان حاصل نماید ولی بیمه عمر برای حفاظت از خانواده‌ها و افراد هنگام بروز اتفاقات ناگواری چون بیماری و فوت به وجود آمده است. اما در هر حال لازم است که افراد شرایط بیمه نامه را مطالعه کرده و آگاهی لازم را در خصوص استثنائات کسب نمایند.

شاید یکی از رسالت‌های بیمه عمر، نجات زندگی‌ها باشد. پس وقتی فردی بیمه عمر دارد و بیمه‌گر از بیماری وی مطلع می‌شود، اقدامات مفیدی برای افراد انجام داده تا بتواند آن‌ها را دوباره به زندگی خوب و سالم برگرداند. شما هم می‎‌توانید برای در میان گذاشتن هر مشکلی که دارید با کارشناسان بیمه زندگی آگاه در تماس باشید. ما در کنار شما عزیزان تا رفع مشکل‌تان خواهیم بود.